Prof. Dr. H. İsmail SARI İç Hastalıkları ve Hematoloji Uzmanı
Halk arasında “morarma” ya da “berelenme” şeklinde ifade edilen durum eğer hiçbir yere çarpmaksızın veya çok az bir travma ile oluşuyorsa önemli bazı hastalıkların habercisi olabilir. Bu yazımızda bu nedenleri kısaca açıklamaya çalışacağız.
Ciltte görülen 1 cm’den büyük deri altı kanamalarına tıp dilinde “ekimoz” adı verilir. Halk arasında “morarma” ya da “berelenme” şeklinde ifade edilen bu durum eğer hiçbir yere çarpmaksızın veya çok az bir travma ile oluşuyorsa önemli bazı hastalıkların habercisi olabilir. Bu yazımızda bu nedenleri kısaca açıklamaya çalışacağız.
CİLTTE MORARMA NEDENLERİ
Çarpma veya vurma gibi travma ile oluşan morarmalar
Cildinde morarma gören kişinin öncelikle bunun bir çarpmaya mı yoksa kendiliğinden mi olduğunu anlaması gerekiyor. Oluşan morarmalar belli bir süre sonra önce sarı-yeşil daha sonra siyah bir renge dönüşerek kaybolur. Bu morarmalara neden olabilecek herhangi bir travma geçirip geçirmediğinizi hatırlamaya çalışın. Eğer bir travmaya bağlıysa travmanın derecesi ile morarmanın büyüklüğü arasında uyumsuzluk var mı, dikkat edin. Eğer hiçbir çarpma veya travma olmadan meydana geliyorsa ya da küçük çarpmalarda bile büyük morarmalarınız oluyorsa bazı hastalıklar açısından incelenmeniz gerekebilir.
Yaşlılarda Görülen Morarmalar: Yaşınız genç iken görülmeyen morarmaları yaşlandıkça fark edebilirsiniz. Yaşlandıkça cildiniz incelir ve bir şeye çarptığınızda yastık gibi işlev gören koruyucu tabakayı kaybedersiniz. Ayrıca, kan damarlarınız daha kırılgan hale gelir. Bunların her ikisi de daha kolay morarma oluşmasına neden olur.
Bazı İlaçlar ve Gıda Takviyeleri
Aspirin veya herhangi kan sulandırıcı kullanıyorsanız, vücudunuzda oluşan morarmalara şaşırmayın. Balık yağı ve ginko gibi bazı gıda takviyeleri trombosit adı verilen pıhtılaşma hücrelerini düşürerek veya işlevlerini bozarak morarma yapabilir.
Kullandığınız çoğu ilaç (en başta kan sulandırıcı ilaçlar) kolay morarma yapabilir. Özellikle halk arasında kortizon adı verilen steroidler, depresyon tedavisinde kullanılan antidepresan ilaçlar bunlar arasında en çok bilinenlerdir. Böyle bir durum olursa hemen ilacınızı kesmeyin ve önce doktorunuzla görüşün.
C vitamini Düşüklüğü
C vitamini düşüklüğü dengeli beslenen bir insanda genellikle görülmez. Yaşlılarda ve aşırı sigara içen kişilerde düzeyi düşük bulunabilir. C vitamini “kollajen” adı verilen deri, bağ ve kemiklerin yapımında gerekli olan bir proteinin vücuttaki seviyesinin korunmasından sorumludur. Düşüklüğünde kolay morarma ve diş eti kanamaları görülebilir.
Basit Purpura
“Purpura” terimi tıpta ekimoz gibi cilt altı kanamalarının ana adıdır. 2 mm’den küçük kanamalara peteşi adı verilirken, 1 cm’den büyük kanamalara daha önce bahsettiğimiz gibi ekimoz adı verilir. Tıp dilinde “purpura simpleks” adını verdiğimiz “basit purpura” çok yaygın görülür. Nedeni ve oluş mekanizması net değildir. Genelde bayanlarda görülür. Morluklar genelde kalça, uyluk bölgesinde meydana gelir. Geçmişe yönelik sorgulamada başka bir aşırı kanama öyküsü mevcut değildir. Ciddi kanamalar olmaz. Pıhtılaşma ile ilgili testler ve pıhtılaşma hücresi sayı ve işlevi genellikle normaldir.
Aşırı Güneş Maruziyeti
Güneşi ve güneşlenmeyi seven biriyseniz ve bunu biraz abartıyorsanız cildinizde morluklar oluşabilir. Bunun nedeni, zamanla güneşin cildinizi ve altındaki küçük damarları zayıflatmasıdır. Bu morarmalar biraz farklıdır. Çarpma veya vurma sonucu oluşmazlar. Üzerine dokunmakla hassasiyet ve ağrı hissedebilirsiniz. İyileşmeleri de uzun sürebilir. Genelde el ve kol arkalarında görülür.
Kan Hastalıkları
Ciltte oluşan morarmaların en önemli nedenleridir. Kandaki pıhtılaşma bozukluğuna bağlı meydana gelebilir. Bu pıhtılaşma bozukluğu trombosit adını verdiğimiz pıhtılaşma hücrelerinin azalmasına veya işlevlerinin bozulmasına bağlı olabileceği gibi, vücutta pıhtılaşmayı sağlayan bazı proteinlerin eksik olmasına da bağlı olabilir. Bunu saptayabilmek için bazı testler yapılması gerekebilir.
Bunun dışında bazı lösemiler, lenf bezi tümörleri veya kemik iliği kanserleri de bu durumu yapabilir. Bu hastalıklarda ciltte kolay morarmanın yanı sıra diş eti kanamaları, burun kanamaları veya herhangi başka bir yerden kanama olabilir. Hiçbir sebep olmadan burun kanamanız oluyorsa, diş etlerinizi fırçaladıktan veya diş ipi kullandıktan sonra çok miktarda kanama meydana geliyorsa, küçük kesikler veya sıyırıklar çok yoğun ve uzun süre kanamaya neden oluyorsa mutlaka doktorunuza danışın.
Aşırı egzersiz
Normalden fazla yapılan egzersiz bazen ciltte morarmalara neden olabilir. Egzersiz sırasında kasların aşırı zorlanması kan damarlarından kaçaklara neden olarak cilt altı kanamalar yapabilir. Hafif egzersizler veya 30 dakikalık yürüyüşlerde bu durum gözlenmezken, ağır yük kaldırarak egzersiz yapan veya maraton koşan kişilerde oluşabilir. Bu durumlarda, istirahat, morarma bölgesine buz ve/veya kompresyon uygulama ve morarma olan kol ve bacağı yatarak veya oturduğunuz yerde yukarda tutmak çözüm olabilir.
Aşırı alkol almak
Alkol kemik iliğine toksik etkilidir. İlik yapımını bozabilir. Trombosit denilen pıhtılaşma hücrelerinin ilikteki yapımını bozarak veya üretilip kana geçtikten sonra işlevini bozarak morarmalara neden olabilir. Yine, aşırı almak alkol karaciğere hasar verebilir. Karaciğer pıhtılaşmayı sağlayan proteinlerin yapım yeridir. İleri derecede karaciğer hasarında (siroz gibi) bu pıhtılaşma proteinlerinin yapımı bozulur. Buna bağlı morarmalar ve kanamalar görülebilir. Bu durum ciddidir, doktorunuzla görüşmeniz gerekir.
Sonuç olarak, ciltte morarmaların hafif ve ciddi birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenle, ciltte morarması olan kişilerin bu nedenler açısından ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Sağlık ve umutla kalın
Prof. Dr. H. İsmail SARI
İç Hastalıkları ve Hematoloji Uzmanı
KAYNAKLAR
- https://www.uptodate.com
- https://www.aafp.org
- https://www.mayoclinic.org
