Prof. Dr. H. İsmail SARI İç Hastalıkları ve Hematoloji Uzmanı
“Myelodisplastik Sendrom” kısa adı ile “MDS” halk arasında “kemik iliği tembelliği” olarak ifade edilen tıp literatüründe “kemik iliği yetmezliği hastalıkları” olarak bilinen hastalık grubu içerisinde yer alır. MDS’de sorun kemik iliği hücrelerindedir. Bu hücrelerin yapısı bozuktur ve düzgün çalışmazlar. Hastalığın en önemli yönü ise “akut lösemi” olarak bildiğimiz hızlı başlangıçlı ve hızlı seyirli lösemilere dönüşebilme özelliğinin olmasıdır.
MDS’nin nedeni nedir?
MDS’nin kesin sebebi belli değildir. Belli yaşam tarzı faktörlerinin (alkol, sigara, dengesiz beslenme, katkılı gıda maddeleri) MDS’ye neden olabileceği belirtilmektedir. Bunların dışında kemik iliğini etkileyen benzen gibi kimyasal maddelere maruziyet, kemoterapi veya radyasyon tedavisi görmek de MDS nedenleri arasında yer almaktadır. MDS, ebeveynden çocuğa genler yoluyla geçirilemez. Bulaşıcı değildir.
MDS hangi yaş grubunda görülür?
Hastaların büyük çoğunluğu 60 yaş üzerindedir. Tanıdaki ortalama yaş 71’dir. Erkeklerde kadınlardan daha sık görülür.
MDS’de hangi belirti ve bulgular olabilir?
MDS her yaşta görülebilmekle birlikte özellikle yaşlı hastalarda daha sık görülür. Kanda bulunan üç hücre grubu olan akyuvar (lökosit=beyaz küre), alyuvar (eritrosit=kırmızı küre) ve kan pulcukları (trombosit=pıhtılaşma hücreleri) adı verilen hücrelerin birinde ya da birkaçında veya hepsinde düşüklük bulunur. Hastanın hiçbir yakınması olmadan yapılan kan tetkiklerinde tesadüfen fark edilebileceği gibi bu hücrelerin düşüklüğüne bağlı görülen bazı belirti ve bulgular ile de hasta doktora başvurabilir. Bu belirti ve bulguları kısaca açıklayalım:
- Beyaz küre düşüklüğüne bağlı görülen belirti ve bulgular:
- Sık infeksiyon: Her tür mikroorganizmaya bağlı infeksiyonlar izlenebilir. Basit bir boğaz infeksiyonu olabileceği gibi, şiddetli zatüre (akciğer infeksiyonu), idrar yolu iltihabı gibi infeksiyonlar da oluşabilir.
- Kırmızı küre düşüklüğüne bağlı görülen belirti ve bulgular: Kansızlık nedeniyle ortaya çıkarlar.
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Solukluk
- Yol yürümek ya da merdiven çıkmakla oluşan nefes darlığı
- Kırmızı küre düşüklüğüne bağlı görülen belirti ve bulgular:
- Ciltte morarmalar ve kanama
- Cilt dışında burun kanaması, idrar yolu kanaması dahil her türlü kanama görülebilir.
MDS’li hastanın kan tetkikinde hangi bozukluklar görülür?
Tam kan sayımı adı verilen kan tetkikinde kan seviyeniz ve hücre grupları incelenir:
- Kan düzeyi: Hemoglobin düzeyi olarak bilinir. Düşük olması kansızlığı gösterir. MDS’li hastalarda genelde düşüktür.
- WBC (Beyaz küreler=lökosit=savaşçı hücreler): MDS’de genelde düşük bulunur.
- PLT (Platelet=trombosit=pıhtılaşma hücreleri=kan pulcukları): MDS’de genelde düşük bulunur, bazen hastalığın alt tipine bağlı olarak yüksek olabilir.
MDS tanısı konulabilmesi için kemik iliği biyopsi yapılması şart mıdır?
Hastalığın tanısı, alt tipinin belirlenmesi ve tedavinin doğru düzenlenebilmesi için kemik iliği aspirasyon ve biyopsi işlemi yapılması gereklidir.
MDS Tedavisi nasıl yapılır?
MDS tedavisinin düzenlenebilmesi için öncelikli olarak hastalığın alt tipinin belirlenmesi gerekir. Bu belirlendikten sonra belirli bazı kriterlere bakarak hastalığın risk grubu belirlenir.
Düşük risk MDS hastaları eğer hiçbir yakınmaları yoksa tedavi verilmeden izlenebilir. Tedavi verilen hastalarda hedef, kan düşüklüğüne bağlı olan belirti ve bulguları azaltmaktır. Kan transfüzyonu ve kan düzeyini yükseltecek büyüme hormonları bu amaçla kullanılabilir.
Yüksek risk MDS hastalarında ise hedef hastalığın biyolojisini değiştirerek hastalığı yok etmek ve akut lösemiye dönüşümü engellemektir. Bu amaçla “hipometile edici ajanlar” denilen bazı ilaçlar, kemoterapi ve kök hücre nakli kullanılabilir.
MDS hakkındaki geniş bilgi yakında yayınlanacak olan “Myelodisplastik Sendrom Hasta Bilgilendirme Kitapçığı” ile verilecektir.
Sağlık ve umutla kalın
Prof. Dr. H. İsmail Sarı
Kaynaklar
- https://www.uptodate.com/
- https://mds-foundation.org
- https://www.nccn.org
