Ülkemizde covid 19 salgını yönünden normalleşmenin sağlanmasına yönelik adımlar atılırken, bugünün tarihi olan 04 Haziran 2020 itibari ile tüm dünyada vaka sayısı 6.5 milyonu geçti, ölümler ise 400 bine yaklaştı. Eldeki az sayıdaki veriye rağmen Covid 19 infeksiyonunun kanser hastaları açısından yüksek risk oluşturduğunu biliyoruz. Bu nedenle bu yazımızda bir hematolojik kanser olan ve gerek hastalık şiddeti gerekse hastalık seyrinin hastadan hastaya değişebildiği kronik lenfositik lösemide covid 19 ile ilgili olarak sık sorulan soruları derlemeye çalıştık.
Yaklaşık 1 yıldır KLL
tanısı ile izleniyorum. Doktorum kan değerlerimin iyi olması ve henüz tedavi
başlama kriterlerini sağlamamam nedeni ile tedavisiz izliyor. COVID 19 için ne
kadar risk altındayım? Hastalığı geçirmem durumunda hastalık şiddetim ve hayati
riskim akıllı ilaç veya kemoterapi ile tedavi gören kişilere göre daha az mı
olur?
KLL hastalarında bağışıklık sistemi az ya da çok bozulduğu için infeksiyonlara yakalanma riski artmaktadır. Bu durum teorik olarak covid 19 için de geçerli olmakla birlikte KLL hastalarının covid 19 hastalığına yakalanma riskinin arttığına dair net bir veri yoktur. COVID 19 hastalığı ve KLL birlikteliği için az sayıda olgu yayınlanmıştır. Bugün için aktif tedavi alan ve tedavisiz izlenen hastalardaki covid 19 şiddetini karşılaştırma yapacak kadar olgu bulunmamaktadır. Bununla birlikte akıllı ilaç veya kemoterapi gibi hiç tedavi almamış 4 olgunun hastalık şiddetlerinin ileri derecede olduğu gösterilmiş, fakat bu şiddetin sadece KLL hastalığına mı ya da hastaların ileri yaşta ve ek başka hastalıklarının da olmasına mı bağlı olduğunu kesin olarak söylemek mümkün olmamıştır.
Bu nedenle tedbiri elden bırakmamak, mümkün olduğu kadar
sosyal izolasyona ve hijyen kurallarına dikkat etmek ve maske takmak gerektiğini
söylemek gerekir.
Eldiven takmayla
ilgili çelişkili ifadeler duyuyoruz. Bu konudaki öneriniz nedir?
Bu konuda birden fazla yorum duyma nedeniniz,net ve tek bir
kuralın olmamasına bağlıdır. Eldiven takma olayını kişi bazında değerlendirmek
gerekir. Daha öncesine ait sık ve şiddetli infeksiyon geçiren bir KLL hastası
iseniz, ya da KLL hastası olmayıp KLL hastası olan bir yakınıza ya da kişiye
bakıyorsanız, her iki durumda da dış ortamla çok temasınız var ise temastan
önce ve sonra değiştirmek üzere eldiven takabirsiniz. Bununla birlikte eldiveni
doğru kullanmaz iseniz hem kendinize hem de başkalarına hastalığı geçirme
riskiniz de olabilir. Kendini izole etmiş, sürekli evde kalan bir kişide
eldivene ihtiyaç duyulmaz. Fakat kalabalık bir markete giriş yaptığınızda
sadece o süre içinde eldiven takabilirsiniz. Son olarak kuralına uygun ve sık
el yıkamanın, sosyal mesafeyi koruyarak maske takmanın ve dokunduğumuz herhangi
bir yerden sonra el yıkama imkanımız yoksa elimizi yüzümüze ve ağzımıza
götürmemenin birçok durumda daha koruyucu olduğunu eklemek de gerekir.
Şu önlemleri hiç aklımızdan çıkarmayalım:
- Ellerinizi öncelikli olarak sabunlu su veya el
dezenfektanı ile sık sık ve en az 20 saniye ovalayarak yıkayın.
- Gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza yıkanmamış
ellerle dokunmayın.
- Diğer insanlardan en az 1.5 metre uzakta tutun.
Mümkün olduğu kadar izole olmaya çalışın ve diğer insanlarla temas sayınızı
azaltın.
- Dışarı çıktığınızda mutlaka maske takın.
- Öksürdüğünüzde veya hapşırdığınızda burnunuzu ve
ağzınızı dirseğinizle veya bir mendille örtün.
- Çok dokunduğunuz yüzeyleri temizleyin ve
dezenfekte edin.
75 yaşında bir KLL
hastasıyım. Kızım ziyarete gelmek istiyor. Kabul etmeli miyim?
Ne yazık ki hayır. Şu an ki rehberlerin önerisi immün
sisteminiz baskılanmış olduğu ve yüksek risk kabul edilmeniz nedeni ile sosyal
teması yüksek olan kişilerle biraraya gelmeniz doğru olmaz.
Yaklaşık 2 yıldır KLL
hastasıyım ve erken evre olmam nedeni ile tedavi almayıp 3 ayda bir kan
testleri yaptırarak izleniyorum. Pandemi dönemi ve sonrası için takip
aralıklarını açmam konusunda bir öneriniz olur mu?
Özellikle pandemi döneminde çoğu hastane ve doktor
tarafından uygulanan telekonferans yöntemi ile görüşmeyi öneriyoruz. Takip
aralıklarınızın nasıl olacağı konusu hastalığınızın son durumuna ve risk
faktörlerinize göre belirlenmesi gereken bir durum olduğu için bu konuyu
mutlaka doktorunuzla tartışmalısınız. Hastalığı oldukça stabil veya yavaş seyreden
düşük riskli kişilerde pandemi kontrol altına alınana dek takip aralıkları
açılabilir.
Pandemi sürerken KLL
tanısı aldım. Doktorumuz tedavi başlanması gerektiğini söyledi. Tedavim
ertelenebilir mi? Ertelenemeyecek ise alacağım tedavi pandemi öncesi KLL
hastalarına uygulanacak tedavi ile aynı mı olacak?
KLL yavaş seyirli bir kronik lösemi tipidir. Yapılan çalışmalarda başlangıç evresinde olan, kansızlık gelişmeyen, pıhtılaşma hücrelerinde (trombositler) düşüklük gözlenmeyen, lenfosit sayısında çok hızlı bir artış tesbit edilmeyen, dalağı çok büyük olmayan, lenf bezlerinde aşırı büyüme gözlenmeyen, sık ve şiddetli infeksiyon öyküsü olmayan, B semptomları dediğimiz kilo kaybı, gece terlemesi ve ateş yakınmaları olmayan hastalarda tedavi başlanmaz ve “bekle-gör” stratejisi ile hasta bahsedilen kriterlerin gelişimi açısından izlenir. Bu kriterlerin bir veya birkaçı sizde mevcut ise doktorunuz tedavi planlayabilir.
Verilecek tedavi ya da tedaviler her hasta için standart
aynı tedavi değildir. Tedavi tipi, yaşınıza, ek hastalıklarınıza ve KLL için
taşıdığınız genetik risk faktörlerine göre değişir. Düşük risk hastalığı olan
ve takiplerinde hastalıkta yavaş ilerleme göstererek tedavi kriterleri gelişen
hastalarda tedavi her hasta için bireysel olarak değerlendirilerek hekim kararı
ile geciktirilebilir. Fakat yüksek risk hastalığı olan ve hastalığı hızlı
ilerleyen ya da hızlı ilerleme olasılığı yüksek hastalarda geciktirmek doğru
olmayabilir. Unutulmaması gereken nokta, bu kararlar mutlaka sizi takip eden
hekim ve sağlık ekibi ile tartışılarak alınmalıdır.
Öte yandan, tedavi başlama kararı verilirse hekiminiz tedavi
sonrası infeksiyon gelişimi riskini artırabilecek ve covid 19 hasarında önemli
olan sitokin fırtınası durumunu alevlendirebilecek monoklonal antikor (rituximab, obinituzumab)
adı verilen bazı akıllı ilaçların (ibrutinib veya venotoclax gibi diğer akıllı
ilaçlarla birlikte veriliyorsa) verilmesini erteleyebilir. Elbette, yine bu
kararlar mutlaka sizi takip eden hekim ve sağlık ekibi ile tartışılarak
alınmalıdır.
Venotoclax ya da ibrutinib
gibi akıllı ilaç alan, Covid 19 geçirmemiş ve evde izole olan hastalarda ya da
covid 19 testi pozitif olan hastalarda tedaviyi kesmek ya da değiştirmek gerekir
mi?
Covid 19 negatif hastalarda venotoclax ve ibrutinib’in
kesilmesine yönelik bir veri yoktur. Özellikle yüksek risk grubunda olan ve
tedavisi yeni başlayan hastalarda bu ilaçların kesilmesi hastalığı
alevlendirebileceği için devam edilmesi önerilmektedir. Covid 19 pozitif
hastalarda da yine bilimsel veri olmamakla birlikte hafif covid 19 semptomu
olan hastalarda herhangi bir doz veya ilaç değişikliği yapmadan devam edilmesi,
şiddetli semptomları olan hastalarda ise ilacın kesilmesinin hastalık
aktivasyonuna neden olabileceğini göz önünde bulundurarak hastalığın
agresifliği ile ilacın kar-zarar dengesini hesap ederek bireysel bazda karar
verilmesinin uygun olacağını söyleyebiliriz. Her iki durumda da mevcut kararlar
mutlaka sizi takip eden hekim ve sağlık ekibi ile tartışılarak alınmalıdır.
Öte yandan KLL tedavisinde kullanılan bruton kinaz inhibitör
grubu ilaçlar olan ibrutinib ve acalabrutinib gibi akıllı ilaçları farklı
kanserler için kullanan kişilerde covid 19 semptomlarının hafif seyretttiği ve
hastanede yatış sürelerinin daha az olduğu ortaya çıkmıştır. Bu ilaçların covid 19 sırasında görülen ve
hayati risk oluşturan “sitokin fırtınası” durumunu önleyebileceğine yönelik
bazı hipotezler öne sürülmekle birlikte bu konuda yorum yapmak için henüz çok
erken olduğu söylenebilir.
Yaklaşık 2 yıldır KLL
hastasıyım. Erken evre olduğum için hastalığıma yönelik herhangi bir tedavi
almamakla birlikte, sık infeksiyon öyküm ve antikor seviyemde düşüklük olduğu
için koruyuvu olarak aylık antikor (İntravenöz İmmunglobulin=IVIG) tedavisi
almaktayım. IVIG beni covid 19 infeksiyonundan korur mu? Hastaneye gitmeye
korkuyorum. Bu koruyucu tedaviyi almayabilir miyim?
Öncelikle aldığınız koruyucu antikor tedavisinin diğer
solunum yolu infeksiyonlarından korunmak için bağışıklık sisteminizi
güçlendirmek amacı ile verildiğini ve size COVID-19 için herhangi bir koruma
sağlamadığını bilmeniz gerekiyor. Çünkü, şu an covid 19 ile çok sayıda maruz
kalınma durumu olmadığı için bizi bu spesifik virüse karşı savunmak için
verilen immünoglobulinde mevcut antikorlar olmayacaktır.
COVID-19 olmayan hastalarda, sadece hipogamaglobulinemi
(İmmunglobulin G tipindeki antikor düzeyinin düşüklüğü) öyküsü olan ve
potansiyel yararların infüzyon için kliniğe gelme risklerinden daha ağır
bastığı aktif veya tekrarlayan şiddetli enfeksiyonları olan seçilmiş hastalar
için IVIG tedavilerine devam edilmesi önerilmektedir. Bu durumlarda bile,
400-500 mg/dl IgG seviyesini hedefleyen mümkünse (örneğin aylık yerine her 6-8
haftada bir) daha az infüzyon düşünülmelidir.
COVID-19 pozitif olan KLL hastalarında koruyucu IVIG
tedavisine devam edilebilir. COVID-19 ile daha yüksek pıhtı oluşma riski göz
önüne alındığında, hastaların pıhtı ile ilgili yakınmalarının yakından
izlenmesi gerekir.
68 yaşında KLL
hastasıyım. 1 sene önce akıllı ilaç ve kemoterapiden oluşan tedavim tamamlandı.
Bu dönemden beri ilaçsız kontrollerimi yaptırıyorum. Seyehate çıkmak ve
çocuklarımın yanına gitmek istiyorum. Öneriniz nedir?
Daha önce de belirttiğimiz gibi, ister tedavi altında olsun,
ister tedavisi tamamlanmış olsun, isterse henüz tedavi başlanmamış olsun tüm
KLL hastalarında bağışıklık sistemi bozukluğuna bağlı infeksiyon riski
artmıştır. Aynı durum covid 19 için de geçerlidir. Bu nedenle salgının tamamen
ortadan kalkmadığı dönemler için kalabalık ortamda uçak, tren ve gemi
seyahatlerinin sakıncalı olabileceği göz önünde bulundurulmalı ve mümkün olduğu
kadar özel araç tercih edilmelidir. Ziyarete gidilen kişilerin sosyal ortamda
teması fazla ise gidilen yerde de bu riskin artabileceği göz önünde
bulundurulmalıdır.
KLL hastası olarak
yapılacak aşılar konusunda kafam karıştı. Hala grip aşısı yaptırmalı mıyım?
Evet. KLL hastaları yıllık grip aşılarını ve 2 dozluk zatüre
(pnomokok) aşılarını güvenle yaptırabilirler ve yaptırmaları önerilmektedir.
Covid 19 için henüz geliştirilmiş ve rutin uygulamaya geçmiş bir aşı
bulunmamaktadır.
Kaynaklar
1. Jin XH et al. COVID-19
in a patient with chronic lymphocytic leukaemia. Lancet Haematol 2020;7:351-352.
2. Paneesha S et al. Covid-19
infection in therapy-naive patients with B-cell chronic lymphocytic leukemia.
Leuk Res 2020;93:106366.
3. Thibaud S et al. Protective
Role of BTK Inhibitors in Patients with Chronic Lymphocytic Leukemia and
COVID-19. Br J Haematol. 2020 May 20.
4. https://www.hematology.org
5. https://cllsociety.org/covid-19